Dwangsommen

Geplaatst door: Vincent Melens

Dwangsommen worden door een rechter opgelegd als drukmiddel: meestal bedoeld om iemand iets te laten doen of juist om iets na te laten. In een eerdere bijdrage schreef advocaat mr. Vincent Melens over enkele bijzondere kenmerken van dwangsommen en meer in het bijzonder de korte verjaringstermijn van dwangsommen. In dit artikel wordt de dwangsom nader bekeken: wat zijn dwangsommen? En wanneer zijn dwangsommen verschuldigd? Hoe worden dwangsommen geïncasseerd? En wat gebeurt er met dwangsommen tijdens een faillissement? Kunnen er ook dwangsommen worden opgelegd in hoger beroep? En wat gebeurt er als er dwangsommen zijn betaald en de uitspraak in hoger beroep of verzet wordt vernietigd? Moeten de dwangsommen dan worden terugbetaald? Advocaat mr. Vincent Melens van Flinck Advocaten over dwangsommen.

Wat zijn dwangsommen?

Nog even in het kort: wat zijn dwangsommen? Een dwangsom wordt door een rechter uitgesproken in een vonnis. Dwangsommen zijn bedoeld als prikkel om iemand iets te laten doen (bijv. de levering van een woning of afgifte van bepaalde stukken) of juist niet te doen (bijv. inbreuk maken op een handelsnaam). In de wet is expliciet bepaald dat een dwangsom niet kan worden opgelegd in het geval van een veroordeling tot betaling van een geldsom. Daarvoor zijn andere (executie)middelen bedoeld: bijv. executoriaal verhaalsbeslag.

Als er aan de hoofdveroordeling (‘het doen of niet doen’) niet wordt voldaan, dan moeten er dwangsommen worden betaald. Meestal heeft de rechter in het vonnis bepaald dat er een dwangsom verschuldigd is (bijv. € 500,-) voor elke tijdseenheid (bijv. dag of dagdeel) of overtreding dat de tegenpartij niet voldoet aan de (hoofd)veroordeling. Vaak wordt er door de rechter ook een maximum bepaald. Dat hoeft echter niet. In dat geval kunnen de dwangsommen enorm oplopen.

Verbeuren van dwangsommen

De dwangsom gaat niet automatisch ‘lopen’ nadat de rechter een uitspraak heeft gedaan. In artikel 611a Rv is duidelijk bepaald dat een dwangsom pas kan ‘verbeuren’ nadat het vonnis (waarbij de dwangsom is uitgesproken) door de deurwaarder is betekend. Deze voorwaarde is in de wet opgenomen om er zeker van te zijn dat de tegenpartij bekend is met de inhoud van het vonnis en het feit dat er een dwangsom is uitgesproken.

Incasseren van dwangsommen

Dwangsommen worden geïncasseerd op grond van het vonnis waarbij de dwangsom is uitgesproken. Op grond van dat vonnis – in combinatie met de vaststelling dat er dwangsommen zijn verbeurd – kan er bijvoorbeeld beslag worden gelegd op een bankrekening of op een woning. Daarvoor is dus geen aanvullende procedure nodig.

Executiegeschil over dwangsommen

In de praktijk ontstaat er volgens vaak een discussie over de vraag of de dwangsom verschuldigd is geworden. Dan kan er worden aangevoerd dat ‘er wel is voldaan aan de hoofdveroordeling’, ‘de overtreding was te gering’, of ‘er sprake was van overmacht waardoor er niet voldaan komen worden’. In eerste instantie is het aan degene die aanspraak maakt op de dwangsom om aan te tonen (en te bewijzen) dat de dwangsom verschuldigd is geworden. De tegenpartij zal vervolgens moeten stellen (en bewijzen) dat er bijvoorbeeld wel is voldaan of dat er sprake is van overmacht. In dat geval zal (executie) kort geding onvermijdelijk worden.

Dwangsommen tijdens faillissement

Een speciale bepaling is opgenomen in de wet voor dwangsommen tijdens een faillissement: een dwangsom kan tijdens een faillissement niet verbeuren (artikel 611e Rv). In het verlengde daarvan is bepaald dat een vordering uit hoofde van een dwangsom niet kan worden ingediend bij de curator: dwangsommen worden niet toegelaten in het passief van het faillissement. Een interessant gevolg hiervan is dat een verzoek tot faillietverklaring niet kan worden uitgesproken op het enkele feit dat de aanvrager van het faillissement een vordering heeft die bestaat uit dwangsommen (zie bijvoorbeeld de Rechtbank Den Haag in een uitspraak van 15 augustus 2017). De aanvrager heeft in dat geval geen redelijk belang bij de faillissementsaanvraag, omdat de dwangsom in faillissement toch niet kan worden ingediend. Dat vordering uit dwangsommen kan nog wel worden aangevoerd als zogenaamde ‘steunvordering’.

Dwangsom in hoger beroep en verzet

Als een vonnis in hoger beroep wordt vernietigd, dan heeft dat terugwerkende kracht. Dat betekent dat de uitspraak (in eerste aanleg) achteraf bezien nooit heeft bestaan. Hetzelfde geldt als een verstekvonnis wordt vernietigd in een verzetprocedure. Als er dan in de tussentijd dwangsommen zijn betaald, dan is dat achteraf bezien gebeurd zonder rechtsgrond (artikel 6:203 BW). Er is dan sprake van onverschuldigde betaling.

Dwangsom in kort geding

Dwangsommen hoeven echter niet altijd te worden terugbetaald. Ook in kort geding kan een veroordeling met een dwangsom worden versterkt. Aansluitend kunnen partijen kiezen om een bodemprocedure te starten of om tegen het kort geding vonnis in hoger beroep te gaan. Heeft de rechter in de bodemprocedure een ander oordeel dan de voorzieningenrechter in het kort geding, dan betekent dat niet dat de dwangsommen moeten worden terugbetaald. Daarvoor geldt: eenmaal verbeurde dwangsommen blijven verschuldigd. De dwangsomveroordeling in kort geding heeft in de bodemprocedure dus een definitief karakter.

Dat is anders op het moment dat een partij in hoger beroep komt tegen het kort geding vonnis. In het geval dat een (kort geding)vonnis in hoger beroep wordt vernietigd, dan geldt dat eenmaal verbeurde dwangsommen moeten worden terugbetaald. In artikel 611c lid 1 Rv is namelijk bepaald dat een partij dwangsommen ten uitvoer mag leggen ‘krachtens de titel’ waarbij zij is vastgesteld. Op het moment dat een kort geding vonnis in hoger beroep wordt vernietigd, dan heeft dat tot gevolg dat de rechtsgrond komt te vervallen aan hetgeen ter uitvoering van dat vonnis is verricht.

Meer informatie

Wilt u meer informatie over dwangsommen? Aarzelt u dan niet om contact op te nemen met advocaat mr. Vincent Melens van Flinck Advocaten op telefoonnummer 020 – 26 10 234 of per e-mail: [email protected]