Sale-and-leaseback en het fiduciaverbod

Geplaatst door: Vincent Melens

Sale-and-leaseback is een constructie die veelvuldig wordt gebruikt in de Nederlandse en buitenlandse financieringspraktijk. Als ondernemer kunt u door een dergelijke constructie betrekkelijk eenvoudig een auto, machine of een bedrijfspand kopen, terwijl u daarvan niet in een keer de gehele financiële last draagt. Maar is sale-and-leaseback in strijd met het fiduciaverbod? En wie is eigenaar en waar liggen de (juridische) grenzen? Advocaat mr. Vincent Melens van Flinck Advocaten over sale-and-leaseback en het fiduciaverbod.

Wat is sale-and-leaseback?

Sale-and-leaseback is een term die wordt gebruikt voor de inrichting van financiering – met behulp van een derde (leasemaatschappij) – voor bijvoorbeeld bedrijfsmiddelen. Ter illustratie: een ondernemer koopt een machine bij een leverancier en krijgt de machine in eigendom overgedragen. Omdat de ondernemer onvoldoende liquide middelen heeft, verkoopt (de ‘sale’) hij de machine door aan een leasemaatschappij, die daarmee in beginsel juridisch eigenaar wordt. De leasemaatschappij voldoet voor hem de koopprijs aan de leverancier, en vervolgens huurt (de ‘lease’) de ondernemer de machine van de leasemaatschappij terug. Zodra de laatste betaling is voldaan, wordt de ondernemer vaak (weer) juridisch eigenaar. Bovengenoemd voorbeeld vormt een uitgangspunt. Het staat partijen vrij om allerlei varianten overeen te komen, waarin over een weer bijzondere condities kunnen worden bedongen.

Sale-and-leaseback en huurkoop

In veel gevallen komen deze afspraken feitelijk overeen met huurkoop, zodat die regels van overeenkomstige toepassing zijn. Kenmerkend voor deze regels is dat de ondernemer/huurkoper op grond van de wet extra bescherming wordt toegekend, zodat het zinvol kan zijn om te onderzoeken of de overeenkomst inderdaad kwalificeert als huurkoop.

Een recent arrest (Hoge Raad 28 maart 2008, NJ 2008, 578) waarin de Hoge Raad oordeelde dat op een sale-and-leaseback constructie de regels van huurkoop van toepassing waren, is een arrest over effectenlease via de kredietinstelling Dexia N.V. Daarentegen kunnen afspraken die er toe strekken de eigendom niet direct over te laten gaan op de ondernemer na voldoening van de laatste termijn, aanleiding geven om aan te nemen dat de regeling inzake huurkoop niet van kracht is. Tot slot is het van belang dat op grond van de wet voor huurkoop van onroerend goed, schepen en vliegtuigen bijzondere bepalingen gelden.

Sale-and-leaseback en het fiduciaverbod?

Het fiduciaverbod is neergelegd in artikel 3:84 lid 3 BW. In essentie gaat het erom dat het niet is toegestaan om een goed over te dragen tot zekerheid (dit kan bijvoorbeeld een rol spelen bij cessie), en is het noodzakelijk dat de overeenkomst er toe strekt het goed na de overdracht in het vermogen van de koper te laten vallen. Het gevolg van een overeenkomst in strijd met het fiduciaverbod is een ongeldige overdracht.

Stel, een ondernemer least een machine terug van de leasemaatschappij nadat hij hem eerst aan haar heeft verkocht. Partijen komen overeen dat de ondernemer al het risico draagt voor onderhoud, beschadigingen en tenietgaan. Voors zet de ondernemer (en dus niet de leasemaatschappij) de machine op zijn balans. Kan dan nog gezegd worden dat de ondernemer het juridisch eigendom verliest?

Betoogd zou kunnen worden van niet, omdat de overeenkomst in strijd is met het fiduciaverbod. In een klassiek arrest (Hoge Raad 19 mei 1995, NJ 1996, 151 (Sogelease)) heeft de Hoge Raad evenwel geoordeeld dat een dergelijke constructie niet in strijd is met het fiduciaverbod zodat de ondernemer wel degelijk het juridisch eigendom verliest, en de leasemaatschappij dit dus verkrijgt. Dit is meer recent (Hoge Raad 18 november 2005, NJ 2006, 151 (BTL lease)) door de Hoge Raad opnieuw bevestigd. Een en ander wordt slechts anders indien er een goederenrechtelijke beperking wordt opgelegd aan de leasemaatschappij.

Meer informatie?

Wilt u meer informatie over sale-and-leaseback en het fiduciaverbod? Aarzelt u dan niet om contact op te nemen met advocaat mr. Vincent Melens van Flinck Advocaten op telefoonnummer 020 – 26 10 234 of per e-mail: [email protected].